امام رضا(ع) با دیدگاه جهانی خود، معارف اهل بیت(ع) را برای تمام بشریت مطرح و نه تنها شیعیان بلکه تمامی انسان‌ها را دعوت به پیروی از این معارف کرد.

برای بررسی نقش حرم مطهر امام رضا(ع) در تحقق این رسالت جهانی و اثر آن در عرصه بین‌الملل، با حجت‌الاسلام دکتر یحیی جهانگیری سهروردی، مبلغ فعال در عرصه بین‌الملل به گفت‌وگو پرداختیم.

امام رضا(ع)، امام جهانیان و حرم مطهر، کانون انتشار معارف الهی برای بشریت

حجت‌الاسلام دکتر جهانگیری سهروردی با تأکید بر جهانی بودن رسالت امام رضا(ع) می‌گوید: امام رضا(ع) امامی برای شیعیان نیست. ثامن الحجج(ع) در نگاه تاریخی و تمدنی خود به حیات و تحولاتی که پس از آن در جامعه انجام شد، همواره تأکید داشت معارف اهل بیت(ع) باید به جهانیان منتقل شود. در حدیث معروفی نقل شده در معانی الاخبار شیخ صدوق، ایشان می‌فرماید: «فَانَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا حُسْنَ کَلامِنَا لَاتَّبَعُونَا» اگر مردم معارف ما را می‌دانستند، قطعاً از ما تبعیت می‌کردند. این جمله نشان‌دهنده دیدگاه جهانی امام رضا(ع) است، نه تنها برای شیعیان یا اهل سنت بلکه برای تمام بشریت. امام رضا(ع) به ‌وضوح تأکید می‌کند معارف اهل بیت(ع) مختص یک قشر خاص نیست و باید به همه انسان‌ها ارائه شود. به بیانی زائر امام رضا(ع) و گوش شنوای معارف رضوی «الناس» و تمامی مردمان و بشریت هستند. خوانش ما شاید به اجبار مأمون برای حضور امام رضا(ع) محدود شود اما رویکرد جهانی امام رضا(ع) را نه ‌تنها در کلام ایشان بلکه در عمل نیز شاهد هستیم. امام(ع) وقتی دید مردم در نقاط مختلف ایران از جمله در کازرون، نیشابور و دیگر مناطق تشنه‌ علم اهل بیت(ع) هستند، به ‌طور فعال معارف اهل بیت(ع) را در این مناطق منتشر کرد.

ایشان اضافه می‌کند: علی بن موسی الرضا(ع) هیچ‌ گاه معارف خود را محدود به یک گروه خاص نکرد، بلکه به هر گوش شنوایی که آماده بود، این معارف را منتقل می‌کرد. در نتیجه، این رسالت باید در حرم مطهر امام رضا(ع) ادامه یابد و حرم منور رضوی باید به‌ عنوان کانون نشر معارف ایشان به جهانیان و به‌ ویژه مردم مشتاق و جست‌وجوگر ارائه‌دهنده پیام‌های رضوی باشد. امام رضا(ع) معارف اهل بیت(ع) را برای هر گوش شنوا و آماده‌ای گوشزد می‌کرد. این ویژگی خاص ثامن الحجج علی بن موسی الرضا(ع) نیز باید رسالت و در صدر اقدام‌های حرم مطهر ایشان قرار بگیرد. حرم منور امام رضا(ع) به‌ عنوان نقطه کانونی باید به ‌طور فعال در این مسیر حرکت و تلاش کند پیام امام رضا(ع) به گوش همه انسان‌ها برسد؛ چرا که مخاطب کلام امام رضا(ع) «الناس» است و همانند امام رضا(ع) مسیری را انتخاب کنند تا صدای اسلام به گوش همه برسد.

رسالت جهانی حرم مطهر امام رضا(ع) 

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی قم تصریح می‌کند: حرم مطهر رضوی باید به‌ عنوان مرجع و رفرنس برای نشر معارف اسلامی نقش‌آفرینی کند و به جهانیان نشان دهد این معارف محدود به منطقه یا قوم خاصی نیست بلکه برای تمام بشریت است. وقتی حرم مطهر به این رسالت خود عمل کند، می‌توان آن را به ‌درستی ارزیابی کرد و تأثیر آن را در عرصه بین‌الملل سنجید.

دکتر جهانگیری به نکته مهم دیگری اشاره کرده و توضیح می‌دهد: یکی دیگر از ویژگی‌های مهم حرکت امام رضا(ع) هدفمند بودن آن است. حرم مطهر رضوی، حرم امام معصومی است که تمام حرف‌ها، راه‌ها، کردارها، گفتارها و کنش‌های ایشان خدایی و هدفمند بوده است. امام رضا(ع) در انتخاب مقصد خود، به‌ شکلی هوشمندانه دورترین و شرقی‌ترین نقطه جهان اسلام؛ توس و مرو را انتخاب کرد تا صدای اسلام به گوش تمام دنیا برسد. در واقع امام(ع) نشان داد اسلام تنها از هارتلند و سرزمین یا منطقه مرکزی یا حیاتی خود، مکه یا مدینه نمی‌تواند به دنیا صادر شود بلکه می‌توان این پیام را از دورترین نقطه جهان اسلام نیز به جهانیان منتقل کرد. امام رضا(ع) نشان داد هارتلند اسلام می‌تواند جابه‌جا شود و از مشهد و حرم مطهر ایشان نیز می‌توان پیام اسلام را به دنیا رساند.

حرم منور امام رضا(ع) در موقعیت ممتاز تمدنی 

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح می‌کند: حرم مطهر امام رضا(ع) اکنون باید به ‌عنوان کانونی تمدنی و فرامذهبی، با توجه به موقعیت ممتاز خود نقش بسزایی در نشر پیام اسلام ناب ایفا کند. حرم مطهر باید ارزیابی کند در این مدت چقدر مرجع و رفرنس و محل توزیع پیام اسلام ناب رضوی به دنیا بوده است و اگر نبوده، چگونه باید به این امر برسد؟ در این صورت می‌توان از بین‌المللی بودن حرم مطهر صحبت کرد و تا وقتی که این راهبرد را نداشته باشیم نمی‌توانیم بدون این عیار ارزش‌گذاری کنیم که چقدر توانسته‌ایم در عرصه بین‌الملل موفق باشیم. باید با مقیاس خود را ارزش‌گذاری کنیم و ببینیم چقدر مسیر را درست رفته‌ایم.

دکتر جهانگیری به موقعیت ممتاز تمدنی حرم مطهر امام رضا(ع) اشاره کرده و می‌گوید: حرم منور امام رضا(ع) در موقعیت ممتاز تمدنی فراشیعی، فرامذهبی و بین‌المللی قرار دارد. کنار حرم مطهر امام رضا(ع) مکان‌هایی همچون آرامگاه امام محمد غزالی، امام تأثیرگذار اهل سنت که برای ۵۰۰ میلیون مسلمان شافعی اهمیت دارد، قرار گرفته است. این نشان‌دهنده ظرفیت بالای حرم مطهر امام رضا(ع) در تعامل با سایر مذاهب و ادیان است و از ظرفیت غزالی غافل شده‌ایم. کنار قبر امام رضا(ع) اِلمان‌ها و نشانه‌های بسیاری وجود دارد. در حرم مطهر رضوی و کنار مرقد این امام بزرگوار، فقط جریان خاصی دیده نمی‌شود، مزار شیخ طوسی و دیگر شخصیت‌های بزرگ تاریخ اسلام حکایت از این دارد که چتر وسیع امام رضا(ع) تمامی جریان‌های فکری را زیر پوشش خود دارد. حرم  مطهر امام رضا(ع) باید بتواند با استفاده از ظرفیت‌های مختلفی چون مقبره فردوسی و دیگر نمادهای فرهنگی، پیوندهایی با اقوام و ملت‌های مختلف ایجاد کند به ‌ویژه در عصر حاضر که میلیون‌ها ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند، حرم مطهر امام رضا(ع) می‌تواند نقطه اتصال ایرانیان و دیگر مسلمانان باشد. علاوه بر این، حرم منور باید فضای مناسبی برای گفت‌وگوهای بین‌المللی، میان‌دینی و میان‌فرهنگی فراهم آورد.

حرم مطهر امام رضا(ع) نقطه اتصال ملت‌ها

دکتر جهانگیری در پایان خاطرنشان می‌کند: در حرم منور امام رضا(ع) عناصر مختلفی وجود دارد که حتی یهودی‌ها، مسیحی‌ها و سایر ادیان می‌توانند با امام رضا(ع) علقه پیدا کنند. امام رضا(ع) در گفت‌وگو با جاثلیق و سایر رهبران دینی، الگویی از تعامل میان ادیان ارائه کرد. در حرم مطهر رضوی باید فضایی برای گفت‌وگوهای میان‌ادیانی در نظر گرفته شود و فضایی وجود داشته باشد تا رهبران ادیان و مذاهب در آنجا به گفت‌وگو بپردازند. حرم مطهر رضوی باید به مکانی تبدیل شود که رهبران ادیان مختلف در آنجا گرد هم آیند و گفت‌وگوهایی سازنده در راستای همزیستی مسالمت‌آمیز و تبادل فرهنگی داشته باشند. امام رضا(ع) این کار را انجام داد و نباید صحن‌ها را محدود به شیعیان کنیم. صحن‌های حرم مطهر رضوی باید جایی باشد که پیروان ادیان دیگر نیز هویت‌ها و نمادها را دریابند، در آن صورت است که حرم مطهر امام رضا(ع) به زائرخانه تمام مسلمانان جهان و حتی ایمان‌مندان در سراسر جهان تبدیل خواهد شد و به‌ عنوان نماد وحدت اسلامی و انسانی عمل خواهد کرد.